محکومیت موثر به چا معناست؟
محکومیت موثر کیفری چیست؟
محکومیت مؤثر کیفری مفهومی در حقوق کیفری ایران است که به نوعی از محکومیت اشاره دارد که آثار و تبعات خاص قانونی به دنبال دارد. این نوع محکومیت، وقتی اتفاق میافتد که شخص به موجب حکم قطعی دادگاه، به مجازاتی محکوم شود که آثار آن در قانون مشخص شده باشد. محکومیت موثر بر اساس تبصره ماده 40 قانون مجازات اسلامی، محکومیتی است که محکوم را به تبع اجرای حکم، از حقوق اجتماعی مندرج در قانون محروم کند.
شرایط ایجاد محکومیت موثر کیفری
وجود حکم قطعی دادگاه: محکومیت مؤثر تنها در صورتی تحقق مییابد که حکم دادگاه قطعی باشد. اگر حکمی در مرحله تجدیدنظر یا فرجامخواهی باشد، هنوز نمیتوان آن را محکومیت مؤثر تلقی کرد.
ماهیت کیفری محکومیت: محکومیت باید مربوط به جرائم کیفری باشد، نه تخلفات اداری یا مدنی.
آثار قانونی مشخص: محکومیت مؤثر کیفری آثاری مانند سلب برخی از حقوق اجتماعی، محدودیت در استخدام، یا ممنوعیت تصدی برخی مشاغل و مناصب را به دنبال دارد. این آثار در ماده 25 قانون مجازات اسلامی پیشبینی شده است.
جرایم محروم کننده از حقوق اجتماعی
نص ماده 25 قانون مجازات اسلامی:
محکومیت قطعی کیفری در جرائم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم میکند:
الف- هفت سال در محکومیت به مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی
ب- سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار
پ- دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج
تبصره 1- در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج میشود لکن در گواهیهای صادره از مراجع ذیربط منعکس نمیگردد مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات
تبصره 2- در مورد جرائم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع میشود.
تبصره 3- در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدتهای فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع میشود. محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم میگردد.
موارد محرومیت از حقوق اجتماعی
حقوق اجتماعی موضوع این قانون به شرح زیر است:
الف- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا (به طور دائم)
ب- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور (به طور دائم)
پ- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری (به طور دائم)
ت- انتخاب شدن یا عضویت در انجمنها، شوراها، احزاب و جمعیتها به موجب قانون یا با رای مردم
ث- عضویت در هیاتهای منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
ج- اشتغال به عنوان مدیر مسوول یا سردبیر رسانههای گروهی
چ- استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاههای حکومتی اعم از قوای سه گانه و سازمانها و شرکتهای وابسته به آنها، صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداریها و موسسات مامور به خدمات عمومی و دستگاههای مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آنها
ح- اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
خ- انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام
د- انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی
ذ- استفاده از نشانهای دولتی و عناوین افتخاری
ر- تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکتهای دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا موسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی
مدت محرومیت از حقوق اجتماعی
هر کس به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردد پس از گذشت مواعد مقرر در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی که در فوق به آن اشاره شد، اعاده حیثیت می شود و آثار تبعی محکومیت وی زائل می گردد مگر در مورد بندهای(الف)، (ب) و(پ) این ماده که از حقوق مزبور به طور دائمی محروم می شود.
- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا
- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور
- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری
وضعیت سوء پیشینه کیفری
در غیر موارد ماده 25 قانون مجازات اسلامی که در فوق اشاره شد، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج میشود لکن در گواهیهای صادره از مراجع ذیربط منعکس نمیرسد مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات
اثر گذشت شاکی در رفع مجازات تبعی (حقوق اجتماعی)
در مورد جرائم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع میشود.
تکلیف مجازات تبعی با عفو یا آزادی مشروط
در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدتهای فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع میشود. محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم میرسد.