منظور از اموال و مشترکات عمومی
اموال و مشترکات عمومی
اموال عمومی به اموالی گفته می‌شود که به‌صورت مشترک متعلق به عموم مردم است و همه افراد جامعه حق استفاده از آنها را دارند. این اموال معمولاً تحت مالکیت دولت یا نهادهای عمومی قرار دارد و برای تأمین منافع عمومی و رفاه جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله مصادیق اموال عمومی می‌توان به راه‌ها و خیابان‌ها، پارک‌ها و فضاهای سبز رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سواحل عمومی، بیمارستان‌ها و مدارس دولتی موزه‌ها و کتابخانه‌های عمومی و … اشاره کرد. این اموال قابل خرید و فروش یا تملک شخصی نیستند و قانون معمولاً از آنها در برابر تخریب، تصرف یا سوءاستفاده محافظت می‌کند. در واقع اموال و مشترکات عمومی به اموالی اطلاق می شود که برای استفاده مستقیم تمام افراد آماده است یا اختصاص به حفظ مصالح عمومی داده شده مانند پلها و معابر عمومی(اموال مالکیت، ش 64). با این بیان و باتوجه ماده 24، 25 و 26 قانون مدنی، اموال عمومی در عین اینکه مالک خاص ندارد دارای دو ویژگی است:
1- ممنوعیت تملک خصوصی
2- ممنوعیت استفاده انحصاری
ماده 24 قانون مدنی بیان داشته است که: هیچکس نمیتواند طرق و شوارع عامه و کوچه‌هایی را که آخر آنها مسدود نیست تملک نماید. در همین راستا ماده 25 قانون مدنی مقرر کرده است که هیچکس نمیتواند اموالی را که مورد استفاده عموم است و مالک خاص ندارد از قبیل پلها و کاروانسراها و آب انبارهای عمومی و مدارس قدیمه و میدان گاههای عمومی تملک کند. و همچنین است قنوات و چاه‌هایی که مورد استفاده عموم است. همچنین قانونگذار در ماده 26 قانون مذکور عنوان کرده است که: اموال دولتی که معد است برای مصالح یا انتفاعات عمومی مثل استحکامات و قلاع و خندق‌ها و خاکریزهای نظامی و قورخانه و اسلحه و ذخیره و سفاین جنگی و همچنین اثاثه و ابنیه و عمارات دولتی و سیم های تلگرافی دولتی و موزه ها و کتابخانه‌های عمومی و آثار تاریخ و امثال آنها و بالجمله آنچه از اموال منقوله و غیر منقوله که دولت به عنوان مصالح عمومی و منافع ملی در تحت تصرف دارد، قابل تملک خصوصی نیست و همچنین اموالی که موافق مصالح عمومی به ایالت و ولایت یا ناحیه یا شهری اختصاص یافته باشد.
مال مشاعی
مال مشاعی به مالی گفته می‌شود که مالکیت آن بین دو یا چند نفر به صورت مشترک تقسیم شده باشد، اما سهم هر مالک به صورت جداگانه مشخص نیست. در مال مشاعی، همه مالکین در کل مال شریک هستند، و هر کدام به نسبت سهم خود در تمام اجزاء مال حق دارند، بدون اینکه بخش معینی از آن را در اختیار داشته باشند. مثلاً اگر یک خانه به ارث برسد و میان سه وارث تقسیم شود، تا زمانی که تقسیم فیزیکی انجام نشود، این خانه به صورت مشاعی بین آنها مشترک است. یا آنکه یک زمین کشاورزی که چند مالک دارد، به صورت مشاعی در اختیار همه شرکا قرار دارد.
ویژگی‌های مال مشاع:
1. شراکت در کل مال: هیچ یک از شرکا نمیتواند به طور مستقل یک بخش مشخص از مال را تصرف کند؛ سهم هر شریک در تمام اجزاء مال پراکنده است.
2. تصمیم‌گیری مشترک: برای استفاده یا تغییرات اساسی در مال مشاع، رضایت تمام شرکا لازم است.
3. تقسیم‌پذیری: مال مشاع را می‌توان از طریق افراز (تقسیم فیزیکی) یا فروش سهم‌ها به مال جداگانه تبدیل کرد، البته اگر امکان تقسیم وجود داشته باشد.
تفاوت مال مشاعی و مشترکات عمومی
برخلاف اموال و مشترکات عمومی که مالک خاص ندارند، اموال مشاع مالک خاص دارد و چند نفر مشاعة مالک می باشند. درواقع مال مشاع مالی است که دارای دو یا چند نفر شریک باشد و نتوان سهم هر یک از آنان را تشخیص داد. با مالکیت مشاعی، هر یک از مالکین در جزء به جزء مال مشاع سهیم می شوند بطور مثال اگر دو نفر یک ملکی را خریداری نمایند و یکی از آنها دو دانگ و دیگری چهار دانگ داشته باشد، هر دو شخص در کل ملک شریک می باشند. در صورتی که در مشترکات عمومی دارای 2 ویژگی ممنوعیت خصوصی و استفاده انحصاری می باشد.
