رسیدگی به جرم علیه تبعه ایرانی در هواپیمای خارجی

مقدمه

برای اقامه هر دعوایی در ابتدا باید مرجع صالح برای حل اختلاف و رسیدگی را تعیین نمود تا بتوان دعوا را در آن مرجع قضایی اقامه نمود تا آن مرجع بتواند بر اساس اصول دادرسی به آن دعوی رسیدگی کند. گاهی اوقات علاوه بر صلاحیت سوالی مطرح می شود که بر اساس چه قانونی باید فرد را مجازات کرد. برای آنکه منظور مشخص شود یک مسئله را بیان می کنیم و سپس به تشریح آن می پردازیم:

مسئله جرم در هواپیما: تصور کنید فردی فرانسوی علیه تبعه ایرانی در هواپیمای متعلق به کشور امارات بر فراز آسمان ترکیه مرتکب جرمی می شود. سوالی که مطرح می شود آن است که در این حالت کدام کشور صالح به رسیدگی است و قانون کدام یک از کشورها برای اجرای مجازات اعمال می شود؟ آیا قانون کشور فرانسه حاکم است یا ایران یا آیا چون در هواپیمای متعلق به امارات جرم محقق شده است باید امارات را صالح به رسیدگی بدانیم و یا به دلیل آنکه در آسمان ترکیه جرم واقع شده باید ترکیه را صالح بدانیم؟

رسیدگی به جرم علیه تبعه ایرانی در هواپیمای خارجی در آسمان کشور ثالث

بنا بر ماده 8 قانون مجازات اسلامی با توجه به اصل صلاحیت تابعیت شخص مجنی علیه، در صورتی که فردی خارجی مرتکب جرمی تعزیری علیه تبعه ایران با کشور ایران گردد، چنان چه در محل وقوع نیز رفتار جرم باشد و همچنین فرد در محل وقوع جرم مورد محاکمه قرارگرفته و تبرئه نشده باشد و یا در صورت محکومیت مجازات کلا یا بعضا در مورد وی اعمال نشده باشد، اگر در ایران یافت شود یا به ایران اعاده گردد به موجب قوانین جزائی ایران، محاکم ایران به جرم وی رسیدگی خواهند کرد.

علاوه بر این طبق ماده 31 قانون هواپیمایی کشوری به جنحه و جنایاتی که در داخل هواپیمای خارجی حین پرواز ارتکاب شود در صورت وجود یکی از شرائط ذیل محاکم ایران رسیدگی خواهند کرد:

الف – جرم مخل انتظامات با امنیت عمومی ایران باشد.

ب – متهم یا مجنی علیه تبعه ایران باشد.

ج – هواپیما بعد از وقوع جرم در ایران فرود آید.

در هر یک از موارد بالا رسیدگی در دادگاه محلی که هواپیما در آن محل فرود آمد یا دادگاه محلی که متهم در آن دستگیر شود به عمل خواهد آمد.

نص مواد قانونی

ماده 8 قانون مجازات اسلامی: 

هرگاه شخص غیرایرانی در خارج از ایران علیه شخصی ایرانی یا علیه کشور ایران مرتکب جرمی به جز جرائم مذکور در مواد قبل شود و در ایران یافت و یا به ایران اعاده گردد، طبق قوانین جزائی جمهوری اسلامی ایران به جرم او رسیدگی می‌شود، مشروط بر اینکه:
الف- متهم در جرائم موجب تعزیر در محل وقوع جرم، محاکمه و تبرئه نشده یا در صورت محکومیت، مجازات کلاً یا بعضاً درباره او اجراء نشده باشد.
ب- رفتار ارتکابی در جرائم موجب تعزیر به موجب قانون جمهوری اسلامی ایران و قانون محل وقوع، جرم باشد.

ماده 31 قانون هواپیمایی کشوری مصوب ۱۳۲۸ :

بجنحه و جنایاتیکه در داخل هواپیمای خارجی حین پرواز ارتکاب شود در صورت وجود یکی از شرایط ذیل محاکم ایران رسیدگی خواهند کرد .

الف – جرم مخل انتظامات یا امنیت عمومی ایران باشد .

ب – متهم یا مجنی علیه تبعه ایران باشد

ج – هواپیما بعد از وقوع جرم در ایران فرود آید.

در هر یک از موارد بالا رسیدگی در دادگاه محلی که هواپیما فرود آمده یا دادگاه محلی که متهم در آن دستگیر شود بعمل خواهد آمد.