فاضل دیه در قتل زن مسلمان توسط مرد غیرمسلمان
دیه در قانون
دیه یکی از مفاهیم مهم در حقوق کیفری و فقه اسلامی است که به عنوان جبران مالی برای خسارت‌های بدنی، جانی یا آسیب‌های وارده به افراد تعیین می‌شود. دیه معمولاً به جای قصاص، یا در مواردی که اجرای قصاص امکان‌پذیر یا مصلحت‌آمیز نباشد، به کار می‌رود و نوعی غرامت قانونی به حساب می‌آید. دیه در لغت به معنی خون بها و عقل می باشد. واژه عقل در معنی “بستن” هم به کار می‌رود. وقتی می‌گوییم که دیه به معنی عقل می باشد، در واقع به این معنی اشاره داریم چرا که در مواردی و به نحوی مقتضی با پرداخت دیه می‌توانیم پرونده را ببندیم و آنها را راضی کنیم. به همین دلیل در تعریف دیه، از کلمه عقل نیز استفاده شده است. ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی دیه را چنین تعریف می‌کند:
ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی:
دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.
انواع دیه
دیه نفس (دیه قتل): در صورت کشتن عمدی یا غیرعمدی شخص، دیه به عنوان جایگزین قصاص یا در موارد عدم امکان قصاص پرداخت می‌شود.
دیه عضو: در صورت آسیب رساندن به یکی از اعضای بدن مانند قطع دست، پا، یا صدمه به اعضای داخلی.
دیه منافع: برای از دست دادن منافع بدن مانند شنوایی، بینایی، بویایی، یا حس چشایی.
دیه جراحات: برای صدماتی مانند خراش‌ها، کبودی، شکستگی استخوان یا زخم‌های عمیق.
مفهوم فاضل دیه
فاضل دیه به مقدار اضافی دیه گفته می‌شود که در موارد خاص به عنوان جبران خسارت‌های مازاد بر دیه اصلی یا به عنوان جبران آسیب‌های بیشتر از حد معمول، توسط دادگاه تعیین می‌شود. این اصطلاح در شرایطی که میزان دیه اصلی مشخص باشد اما آسیب‌ها و ضررهای واردشده بیشتر از حد معمول یا دیه اصلی باشد، یا آنکه در مواردی جهت اجرای حکم قصاص نفس بین قانل و مقتول دیه کامل یکسان نباشد استفاده می‌شود. در فقه فاضل دیه مقدار فزونی دیه جانی بر دیه مجنیّ علیه است. به عبارتی دیگر فاضل دیه مقدار مازاد بر دیه مجنیّ علیه در فرض متفاوت بودن دیه او با دیه جانی است مانند زمانی که کشته شده زن و کشنده مرد باشد، اولیای دم زن باید نصف دیه کامل را که مازاد بر دیه زن است به اولیای مرد بدهند و سپس او را قصاص کنند. یا آنکه مقتول یک مرد باشد، لیکن قاتل دو مرد یا بیشتر باشند.
فاضل دیه در قتل زن مسلمان توسط مرد غیرمسلمان
هرگاه زن مسلمانی کشته شود در صورتی که قاتل مرد غیر مسلمان باشد قصاص ثابت است و بنا بر قسمت اخیر ماده 382 قانون مجازات اسلامی قاتل بدون پرداخت چیزی قصاص می شود. بنابر این در مورد قتل زن مسلمان توسط مرد غیر مسلمان حکم مازاد دیه جریان ندارد و بدون پرداخت مازاد دیه می توان مرد غیر مسلمان را به علت قتل زن مسلمان قصاص کرد.
هرگاه زن مسلمانی عمداً کشته شود، حق قصاص ثابت است لکن اگر قاتل، مرد مسلمان باشد، ولی دم باید پیش از قصاص، نصف دیه کامل را به او بپردازد و اگر قاتل، مرد غیر مسلمان باشد، بدون پرداخت چیزی قصاص می‌شود. در قصاص مرد غیرمسلمان به سبب قتل زن غیرمسلمان، پرداخت مابه التفاوت دیه آنها لازم است.
